Thinking Like a Historian là một công trình giáo dục xuất sắc, tập trung vào việc đổi mới cách dạy và học môn Lịch sử trong nhà trường. Thay vì coi lịch sử chỉ là tập hợp các sự kiện, mốc thời gian hay nhân vật, cuốn sách kêu gọi giáo viên và học sinh suy nghĩ như một nhà sử học thực thụ – nghĩa là đặt câu hỏi, phân tích nguồn tư liệu, xem xét bằng chứng, và đưa ra lập luận có căn cứ.
Các tác giả nhấn mạnh rằng mục tiêu của dạy học lịch sử không phải là “ghi nhớ quá khứ” mà là “hiểu quá khứ thông qua tư duy phản biện”. Tư duy lịch sử bao gồm các kỹ năng then chốt như nhận diện quan điểm (perspective), xác định nguyên nhân – hệ quả, đánh giá độ tin cậy của nguồn tư liệu, và xây dựng diễn ngôn lịch sử độc lập.
Cuốn sách được cấu trúc chặt chẽ, minh họa bằng nhiều ví dụ từ lớp học thực tế, giúp giáo viên hình dung cách chuyển đổi từ phương pháp truyền thụ thông tin sang hướng dẫn học sinh đặt câu hỏi và điều tra lịch sử. Nhiều chương trình và chiến lược giảng dạy trong sách dựa trên nghiên cứu của các nhà giáo dục hàng đầu như Sam Wineburg và Peter Seixas, làm cho nội dung vừa có cơ sở học thuật, vừa có tính ứng dụng cao.
Điểm nổi bật của cuốn sách là cách tiếp cận “học thông qua tư duy của nhà sử học”. Học sinh không còn là người tiếp nhận thụ động, mà trở thành người tái tạo và diễn giải quá khứ bằng tiếng nói của chính mình. Qua đó, lớp học lịch sử trở thành môi trường của đối thoại, khám phá và phản tư.
Về mặt lý luận, Thinking Like a Historian còn là lời phê bình nhẹ nhàng nhưng sâu sắc đối với kiểu dạy học “hướng sự thật tuyệt đối” – vốn khiến học sinh tin rằng lịch sử là cố định. Ngược lại, cuốn sách chứng minh rằng hiểu biết lịch sử luôn mang tính kiến tạo, phụ thuộc vào bằng chứng, góc nhìn và ngữ cảnh.
MỤC LỤC
- Tại sao lịch sử lại quan trọng? (Why Does History Matter?)
- Học lịch sử – Hiểu quá khứ (Learning History – Making Sense of the Past)
- Học sinh nên học gì? Tôi nên dạy gì? (What Should Students Learn? What Should I Teach?)
- Suy nghĩ như một nhà sử học: Các yếu tố của năng lực lịch sử (Thinking Like a Historian: Elements of Historical Literacy)
- Làm sao chúng ta biết? – Quá trình lịch sử (How Do We Know? – Historical Process)
- Các loại câu hỏi lịch sử (Historical Categories of Inquiry)
- Xây dựng chương trình giảng dạy và soạn bài (Curriculum And Lesson Planning)
- Lựa chọn các chủ đề lịch sử – Bức tranh lớn (Choosing Historical themes – The Big Picture)
- Kế hoạch bài học: Quyết định dạy gì (Unit Planning: Deciding What to Teach)
- Kế hoạch bài giảng – Bức tranh nhỏ (Lesson Planning – The Little Picture)
- Làm cho lịch sử vừa hấp dẫn vừa có ý nghĩa (Making History Engaging AND Meaningful)
- Đánh giá các bài học sẵn có (Evaluating Pre-existing Lessons)
- Chọn nguồn tài liệu cho lớp học (Selecting Sources for the Classroom)
- Hoạt động lớp học: Những gì hiệu quả? Những điều cần lưu ý và cạm bẫy (Classroom Activities: What Works? Cautions and Pitfalls)
- Đặt câu hỏi để thúc đẩy học sinh học (Asking Questions to Promote Student Learning)
- Dạy học sinh cách đặt câu hỏi lịch sử (Teaching Students to Ask Historical Questions)
- Phân tích các nguồn lịch sử (Analyzing Historical Sources)
- Phát triển hiểu biết (Developing Understanding)
- Đánh giá để hiểu (Assessing for Understanding)
- Những suy nghĩ chia tay (Parting Thoughts)
- Tìm tài liệu và nguồn hỗ trợ giảng dạy (Finding Teaching Materials and Resources)
- Cơ hội phát triển chuyên môn (Professional Development Opportunities)
- Tài liệu trích dẫn trong cẩm nang này (Documents Cited in this Guide)
- Bảng thuật ngữ (Glossary)