6 Năng lực cơ bản của tư duy Lịch sử

Ý NGHĨA, TẦM QUAN TRỌNG

BẰNG CHỨNG

TIẾP NỐI VÀ THAY ĐỔI

Sự kiện, con người hoặc sự phát triển có tác động lớn, đối với nhiều người, trong một thời gian dài.

·   Giải quyết ván đề

Sự kiện, nhân vật làm sáng tỏ những vấn đề lớn tồn tại lâu dài hoặc mới xuất hiện trong lịch sử và cuộc sống đương đại.

·   Sự kiện/nhân vật chiếm một vị trí có ý nghĩa trong câu chuyện.

·  Tác giả: Vị trí của người tạo ra bằng chứng/tư liệu là điều cần lưu ý.

·  Các tư liệu gốc có thể cho biết các thông tin về mục đích (có ý thức) của tác giả cũng như các giá trị và thế giới quan (vô thức) của tác giả.

·   Một tư liệu phải được nghiên cứu với quan điểm của bối cảnh lịch sử mà nó ra đời và tồn tại.

·  Phân tích các tư liệu cũng nên cung cấp bằng chứng mới về bối cảnh lịch sử của nó.

·   Một số khía cạnh của cuộc sống thay đổi nhanh hơn trong một số giai đoạn so với những giai đoạn khác. Các bước ngoặt giúp xác định được sự thay đổi.

·   Phát triển và tụt hậu là những khái niệm cơ bản để đánh giá về sự thay đổi.

·   Trật tự sự kiện và phân kỳ lịch sử có thể giúp chúng ta cấu trúc, sắp xếp lại sự tiếp nối và thay đổi.

·  Giải thích làm thế nào và tại sao ý nghĩa lịch sử thay đổi theo thời gian và giữa các nhóm/xã hội.

·   Xác định những thay đổi theo thời gian trong các khía cạnh của cuộc sống mà chúng ta thường nhầm tưởng là sự tiếp nối; và để xác định sự tiếp nối trong các khía cạnh của cuộc sống mà chúng ta thường cho là đã thay đổi theo thời gian.

·   Hiểu rằng chu kỳ và các phán đoán về sự tiến bộ và thụt lùi có thể khác nhau tùy theo mục đích và quan điểm.

·   Chọn “một sự kiện quan trọng nhất” và giải thích lựa chọn của mình. Ví dụ, sự kiện quan trọng nhất trong lịch sử Việt Nam thế kỉ X là Chiến thắng Bạch Đằng của Ngô Quyền năm 938.

·   Xác định và giải thích sự khác biệt trong cách lựa chọn và đánh giá các sự kiện/nhân vật quan trọng giữa các nhóm/ xã hội. (Tại sao chúng ta cho rằng triều đại nhà Tây Sơn có ý nghĩa quan trọng trong khi nhiều người thì không cho là như vậy)

·  Phân tích một tư liệu gốc dựa trên các mục đích, giá trị và thế giới quan của tác giả.

·  So sánh quan điểm và tính giá trị của một số tư liệu gốc.

·  Đánh giá những thông tin có thể và không thể được trả lời bởi các tư liệu gốc cụ thể

·  Sử dụng các tư liệu gốc để xây dựng một lập luận hoặc tường thuật về một nhân vật hoặc sự kiện lịch sử.

·   So sánh hai (hoặc nhiều) tài liệu từ các khoảng thời gian khác nhau và giải thích những gì đã thay đổi và những gì vẫn tiếp nối/giữ nguyên theo thời gian.

·   Đánh giá sự tiến bộ và thụt lùi theo quan điểm của các nhóm khác nhau trong một thời điểm nhất định.

NGUYÊN NHÂN & HỆ QUẢ

GÓC NHÌN, QUAN ĐIỂM

ĐẠO ĐỨC VÀ HÀNH ĐỘNG

·    Họ làm như vậy trong một bối cảnh xã hội, chính trị, kinh tế, lịch sử – những yếu tố giới hạn cho sự thay đổi.

·    Hành động thường gây ra hậu quả không lường trước được.

·  Điều quan trọng là tránh chủ nghĩa hiện tại – sự áp đặt các ý tưởng hiện tại lên các nhân vật, sự kiện trong quá khứ.

·  Các sự kiện hoặc nhân vật cụ thể, thường có những cách nhìn nhận, đánh giá khác nhau. Khám phá những điều này là chìa khóa để hiểu sự kiện.

·  Nhìn nhận dựa trên quan điểm của một nhân vật lịch sử không có nghĩa là đồng nhất với quan điểm của nhân vật đó.

·   Khi đưa ra các phán đoán đạo đức về các hành động trong quá khứ, chúng ta luôn có nguy cơ áp đặt các tiêu chuẩn “đúng” và “sai” của chính mình lên quá khứ.

·    Phân loại các nguyên nhân khác nhau cho một sự kiện cụ thể, sử dụng một hoặc nhiều tư liệu về nguyên nhân của sự kiện đó.

·    Có thể tạo ra các giả thuyết lịch sử (ví dụ: nếu Pháp không nổ súng xâm lược Việt Nam năm 1858, thì…)

·   Sử dụng bằng chứng và hiểu biết về bối cảnh lịch sử để trả lời các câu hỏi tại sao các nhân vật lịch sử lại hành động theo cách họ đã làm (hoặc suy nghĩ về những gì họ đã làm) ngay cả khi hành động nhân vật tưởng chừng có vẻ phi lý hoặc không thể giải thích được hoặc khác biệt hoàn toàn với cách chúng ta làm hoặc nghĩ.

·     Sử dụng các câu chuyện lịch sử để đưa ra các nhận định, liên hệ về các vấn đề đạo đức và chính sách trong hiện tại.

·    Phân tích một sự kiện lịch sử và xác định “các loại nguyên nhân” (ví dụ: kinh tế, chính trị, văn hóa; chủ quan, khách quan).

·    Kiểm chứng mối quan hệ giữa động cơ cá nhân và ý định với hậu quả do hành động của nhân vật gây ra.

·    Biểu đồ nguyên nhân của sự kiện […] và giải thích sự sắp xếp của các nguyên nhân.

·    Làm thế nào mọi người vào thời điểm đó có thể giải thích nguyên nhân của sự kiện […] và điều đó khác gì so với cách chúng ta giải thích về sự kiện?

·   So sánh các tư liệu gốc được viết (hoặc vẽ, v.v.) từ hai quan điểm đối lập hoặc khác nhau về một sự kiện nhất định. Giải thích sự khác biệt của chúng.

·     Học sinh xác định một vấn đề đạo đức ngày nay [ví dụ: Vai trò của người dân trong việc gìn giữ hòa bình, chăm sóc sức khỏe, bảo vệ môi trường], tìm hiểu về bối cảnh lịch sử của nó, giải thích ý nghĩa của lịch sử của nó đối với cuộc sống ngày nay.