Cuốn sách Creative teaching history in primary classroom của Rosie Turner-Bisset là một hướng dẫn cực kỳ thiết thực dành cho giáo viên tiểu học, đặc biệt là những người có ít kiến thức sâu về lịch sử nhưng muốn dạy môn này một cách sáng tạo. Tác giả xây dựng khái niệm “giảng dạy sáng tạo” (creative teaching) như một nền tảng để kích thích trí tưởng tượng lịch sử nhưng đồng thời vẫn dựa vào bằng chứng và nguồn tư liệu.
Một điểm mạnh nổi bật là cách cuốn sách trình bày nhiều phương pháp dạy đa dạng: sử dụng hiện vật (artefacts), nguồn viết, hình ảnh, môi trường lịch sử (bản đồ, di tích, bảo tàng), kể chuyện, kịch trò chơi, mô phỏng, trò chơi, âm nhạc và cả múa. Turner-Bisset không chỉ cung cấp lý thuyết mà còn minh họa bằng nhiều ví dụ thực tiễn, trường hợp giảng dạy thực tế, giúp giáo viên dễ hình dung cách áp dụng trong lớp.
Tác giả rất nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp lịch sử vào chương trình tiểu học, không tách môn lịch sử ra mà coi nó là một phần hợp nhất với các môn khác như địa lý, nghệ thuật, âm nhạc, qua chương trình học toàn diện. Ở phần “tài liệu viết”, Turner-Bisset hướng dẫn giáo viên cách dùng nguồn lịch sử – kể cả tài liệu phức tạp – theo cách phù hợp với trẻ nhỏ, giúp các em phát triển kỹ năng phân tích và hiểu ý nghĩa lịch sử.
Phần hình ảnh trực quan rất giá trị vì hình ảnh (tranh, bản đồ, bản vẽ) kích thích sự tò mò, và tạo cơ hội để học sinh suy nghĩ về bối cảnh, quá khứ, nguồn gốc. Các bài học “môi trường lịch sử” như chuyến đi bảo tàng, tham quan di tích, hoặc vẽ bản đồ lịch sử giúp học sinh trải nghiệm lịch sử một cách sống động, không chỉ qua sách vở.
Cách kể chuyện (“storytelling”) mà Turner-Bisset đề xuất rất linh hoạt — giáo viên có thể “hạ cuốn sách xuống” để kể lại các suy đoán, đặt câu hỏi “nếu” nhằm khơi gợi trí tưởng tượng lịch sử của học sinh. Phần kịch (drama) và đóng vai (role-play) cung cấp môi trường cho học trò hóa thân vào nhân vật, giúp hiểu sâu hơn về động lực, mâu thuẫn trong lịch sử.
Ngoài ra, mô phỏng và trò chơi (simulation & games) là công cụ giảng dạy rất mạnh – thông qua chơi, học sinh vừa học kiến thức vừa phát triển kỹ năng hợp tác, ra quyết định và phản tư. Âm nhạc và múa cũng được sử dụng như cách để học sinh kết nối với văn hóa lịch sử, tạo trải nghiệm cảm xúc.
Turner-Bisset cũng bàn về cách tổ chức diễn ngôn trong lớp (“classroom discourse”) và các phương pháp dạy chung (generic teaching approaches), giúp học sinh thảo luận, đặt câu hỏi, tranh luận về các vấn đề lịch sử. Cuốn sách không bỏ qua khía cạnh đánh giá (“ticking the boxes”) — tác giả hướng dẫn cách lập kế hoạch và đánh giá sao cho công việc dạy lịch sử vừa đáp ứng yêu cầu chương trình, vừa khuyến khích sáng tạo.
Phần cuối “Putting it all together” rất hữu ích: đây là hướng dẫn để giáo viên tổng hợp các ý tưởng, phương pháp và xây dựng kế hoạch dạy mang tính sáng tạo, liên kết các phần khác nhau thành một bài học / đơn vị học hoàn chỉnh. Những ví dụ, bài tập mẫu, kế hoạch thực tiễn rất dễ áp dụng trong lớp tiểu học, ngay cả với giáo viên mới vào nghề.
Mục lục
- Lời cảm ơn
- Lời nói đầu
- Giảng dạy sáng tạo
- Lịch sử trong chương trình học tiểu học
- Hiện vật (Artefacts)
- Sử dụng nguồn viết (sách, tài liệu lịch sử)
- Hình ảnh trực quan
- Môi trường lịch sử: bản đồ, di tích, tham quan bảo tàng
- Kể chuyện: “hạ cuốn sách xuống”
- Kịch và đóng vai
- Mô phỏng và trò chơi
- Âm nhạc và múa
- Diễn ngôn trong lớp và các cách dạy mang tính chung (các phương pháp dạy tổng quát)
- “Tích ô kiểm”: đánh dấu các yêu cầu chương trình (“ticking the boxes”)
- Tổng hợp mọi thứ: lập kế hoạch và sáng tạo
- Phụ lục
- Tài liệu tham khảo
- Mục lục Thuật ngữ / Chỉ mục