Cuốn sách này là một tài liệu rất thực tiễn và sâu sắc, dành cho giáo viên lịch sử và giáo dục xã hội, muốn giúp học sinh phát triển “năng lực lịch sử” — tức khả năng đọc, suy nghĩ và lý luận với tài liệu lịch sử. Tác giả khái quát khái niệm historical literacies — không chỉ là đọc sử, mà là cách sử dụng nguồn lịch sử, phân tích bằng chứng, xây dựng và biện luận. Nokes nhấn mạnh rằng đây là kỹ năng không chỉ giúp trong học tập lịch sử mà còn rất quan trọng cho công dân trong xã hội hiện đại.
Một điểm nổi bật là cách ông tích hợp các chiến lược giảng dạy dựa trên bằng chứng nghiên cứu: sách cung cấp nhiều hướng dẫn thực tiễn cho giáo viên, như sử dụng graphic organizers, hướng dẫn chấm điểm và hướng dẫn soạn bài học. Nokes phân chia sách thành hai phần: phần đầu dành cho lý thuyết và khái niệm về năng lực lịch sử, phần hai tập trung vào các chiến lược dạy học cụ thể — từ cách đọc nguồn sơ cấp đến tương tác với artefacts, hình ảnh, văn bản lịch sử và các dạng bằng chứng khác.
Tác giả cũng nhấn mạnh “thói quen tư duy” mà các nhà sử học sử dụng — như cách họ đặt câu hỏi, suy ngẫm về ngữ cảnh, cân nhắc bằng chứng — và hướng dẫn giáo viên cách dạy những thói quen này cho học sinh. Một phần rất hay là khuyến khích học sinh đặt vấn đề với nguồn: không chỉ đọc văn bản lịch sử, mà còn phân tích ai viết nó, vì sao, bối cảnh khi viết ra tài liệu đó.
Sách còn gợi ý cách sử dụng các thể loại bằng chứng đa dạng: artefact vật lý, hình ảnh, video, số liệu thống kê, thậm chí lịch sử qua tiểu thuyết — để tạo môi trường học tập phong phú. Qua đó, học sinh không chỉ học sự kiện mà còn phát triển khả năng suy luận lịch sử, đưa ra lập luận có căn cứ.
Một khía cạnh rất giá trị là việc tác giả kết nối năng lực lịch sử với “công dân có trách nhiệm”: học sinh biết suy nghĩ lịch sử sẽ có kỹ năng phân tích nguồn tin, xác minh thông tin — điều đặc biệt cần trong thời đại tin giả, thông tin phân cực.
Sách có thiết kế rõ ràng: mỗi chương đều cung cấp ví dụ bài học, hoạt động lớp, đề xuất công cụ để giáo viên sử dụng ngay. Đây là một tài liệu rất hữu ích cho giáo viên mới vào nghề hoặc muốn làm giàu phương pháp dạy lịch sử bằng cách gắn kết nội dung lịch sử với kỹ năng đọc-lập luận.
Tuy nhiên, vì lượng chiến lược và khái niệm khá lớn, giáo viên có thể cảm thấy choáng nếu không quen với việc dạy theo hướng inquiry (tìm hiểu). Nhưng chính sự phong phú này cũng là điểm mạnh: sách không chỉ dạy “làm sao dạy sử”, mà còn “làm sao dạy sử như một nghề sử học nhỏ cho học sinh”.
Mục lục (dịch sang tiếng Việt)
- Lời nói đầu
- Lời cảm ơn
Phần I: Khám phá các năng lực quan trọng trong điều tra lịch sử
- Tại sao cần dạy năng lực lịch sử
- Xây dựng năng lực lịch sử: một mục đích mới cho việc dạy Lịch sử
- Xác định “năng lực lịch sử”: các nhà sử học đọc và viết như thế nào?
- Dạy năng lực lịch sử: hỗ trợ học sinh trở thành độc giả và người viết chủ động
- Lịch sử là gì? Thiết lập sự cần thiết của năng lực lịch sử trong điều tra lịch sử
- Mở rộng năng lực lịch sử: đọc một cách phê phán nhiều thể loại bằng chứng lịch sử
Phần II: Chiến lược, Thói quen tư duy, Khái niệm và Văn bản
7. Sử dụng chiến lược đọc phê phán với nguồn sơ cấp
8. Giúp học sinh suy luận từ các hiện vật
9. Dạy các khái niệm lịch sử thông qua các văn bản thị giác
10. Thấu hiểu quan điểm người khác qua truyện lịch sử
11. Nuôi dưỡng sự hoài nghi lành mạnh qua sách giáo khoa và các nguồn thứ cấp
12. Khám phá tính phức tạp lịch sử bằng các văn bản âm thanh và video
13. Xây dựng lập luận bằng cách sử dụng dữ liệu định lượng lịch sử
14. Tìm mẫu và vượt qua rào cản khi dạy qua phương pháp điều tra
- Mục từ (Index)