Trong quá trình học tập lịch sử, bạn sẽ bắt gặp rất nhiều nhân vật lịch sử có suy nghĩ, lời nói và hành động khác biệt với bạn. Thế giới và văn hóa mà bạn quen thuộc là đơn nhất và bạn đang dùng nó để phán xét những suy nghĩ, lời nói và hành động của người khác dựa trên chuẩn mực văn hóa của chính bạn. Điều đó cho thấy sự thiếu đồng cảm với các nhân vật lịch sử.
Phát triển năng lực đồng cảm có lẽ là điều khó nhất, nhưng đó là một trong những kỹ năng quan trọng nhất trong quá trình học tập lịch sử.
Để có thể đồng cảm với hành động của các nhân vật trong quá khứ, trước tiên phải tìm ra đâu là những điều đã thúc đẩy họ (động lực).
Động lực
Động lực là lý do để một nhân vật có suy nghĩ và hành động theo một cách nhất định. Nó có thể là niềm tin đã thúc đẩy nhân vật thay đổi thế giới trở nên tốt đẹp hơn hoặc trở nên tồi tệ hơn.
Trong quá trình học tập lịch sử, bạn phải có khả năng chỉ ra một cách rõ ràng những lý do mà cộng đồng hoặc văn hóa ảnh hưởng tới cách nhân vật hành động. Bạn sẽ có cái nhìn chân thực hơn về những điều bên trong hành động của nhân vật, bằng cách trả lời những câu hỏi sau:
| 1. Đâu là những điều nhân vật mong muốn? | tự do, an toàn, lương thực, công bằng, của cải… |
| 2. Đâu là những điều nhân vật ghét? | hệ tương tưởng khác, một nhóm người nhất định, bất bình đẳng, áp bức… |
| 3. Đâu là điều nhân vật nghĩ là quan trọng? | đất nước của họ, bảo vệ con người, tôn giáo… |
| 4. Đâu là điều nhân vật muốn thay đổi? | Luật phát, thái độ, lãnh đạo, phong trào của người dân, tuyên chiến… |
Ví dụ: Những khó khăn kinh tế trầm trọng mà Đức phải gánh chịu do hiệp ước Véc-xai đã thúc đẩy người Đức đặt niềm tin vào các giải pháp được đề xuất bởi Hitler
| Hitler tại buổi khánh thành đường cao tốc Reichsautobahn vào năm 1933 |
Sự đồng cảm lịch sử
Là con người, chúng ta đều có quan điểm cá nhân riêng về mọi thứ. Khi học về động cơ của nhân vật, thường thì bạn sẽ đưa ra quyết định xem mình có thích những điều đã từng xảy ra trong quá khứ hay không.
Tuy nhiên, khi bạn nghĩ rằng các nhân vật lịch sử hành động không giống như những người ở thời đại mà bạn đang sống, bạn có thể nhanh chóng phán xét và lên án họ (những người không giống bạn). Nếu chúng ta làm như vậy, bạn đã phạm phải một sai lầm vì đã không thực sự hiểu những con người và các nền văn hóa khác với chúng ta.
Để hiểu con người và các nền văn hóa khác biệt, bạn cần bỏ qua quan điểm cá nhân và cố gắng tìm hiểu xem nhân vật đang bị thúc đẩy bởi điều gì. Vượt qua sự phán xét của chính chúng ta và thông cảm với những động cơ, hành động của nhân vật được gọi là “đồng cảm lịch sử”.
Đồng cảm là năng lực để nhìn thấy và thấu hiểu các sự kiện từ góc nhìn của những người đã trực tiếp trải nghiệm sự kiện đó. Nó cho phép chúng ta thông cảm với cảm xúc, suy nghĩ và thái độ của nhân vật.
Bạn cũng cần lưu ý rằng, có một sự khác biệt giữa đồng cảm và đồng tình. Đồng cảm là việc tôn trọng, thông cảm tại sao mọi thứ lại diễn ra, trong khi đồng tình là đặt chân bạn vào đôi giầy của người khác và ủng hộ họ. Trong lịch sử, chúng ta luôn tôn trọng động cơ của họ, nhưng không nhất thiết tán thành với họ.
Những tù nhân được hồng quân Liên Xô giải phóng tháng 1/1945 tại trại tập trung Auschwitz của Đức Quốc xã. |
Ví dụ:
Chúng ta có thể đồng cảm với những hành động cực đoan và vô lương tâm của Adolf Hitler có lẽ do sự nuôi dưỡng độc ác của một người cha nghiện rượu, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta tha thứ cho những điều mà ông ta đã làm. |
Nguyễn Văn Vương, Nguyễn Hữu Long
(Theo Historyskills.com)
__________________________________________________________________________________________
Bài viết trên website thuộc bản quyền của Dự án Giáo viên Lịch sử, việc sử dụng một phần hoặc toàn bộ bài viết phải được sự đồng ý chính thức của tác giả và có trích dẫn nguồn đầy đủ.