Cấm sử dụng AI tạo sinh không phải là giải pháp lâu dài; phát triển năng lực hiểu biết về AI mới là hướng đi đúng đắn.
Học sinh ở mọi cấp học đã và sẽ tiếp tục sử dụng các công cụ AI tạo sinh. Một số giáo viên tâm huyết chọn cách từ chối sử dụng AI tạo sinh vì các lý do đạo đức, môi trường và kinh tế, nhưng việc phớt lờ công nghệ này sẽ không thể ngăn chặn sự lan tỏa của nó, cũng như không thể bảo vệ môn học và học sinh khỏi ảnh hưởng của nó. Chúng ta có trách nhiệm giúp học sinh hiểu những vấn đề này trong bối cảnh lịch sử và đưa ra quyết định sáng suốt về cách ứng dụng trong tương lai.
Ngay cả khi giáo viên Lịch sử tập trung vào các bài viết và bài kiểm tra trên lớp, tác động của AI tạo sinh vẫn sẽ hiện hữu bên trong và bên ngoài lớp học. Học sinh sẽ muốn sử dụng các công cụ mạnh mẽ của AI tạo sinh, và do đó cần hiểu rõ giới hạn của chúng. Ủy ban tin rằng việc cấm hoàn toàn AI là không thực tế và khó có thể thực thi. Ngay cả những người lựa chọn giảng dạy trong môi trường “không AI” vẫn cần hiểu và đối thoại với công nghệ này. Vấn đề đặt ra không phải là “có hay không”, mà là làm thế nào để sử dụng một cách có trách nhiệm và hiệu quả. Nhiệm vụ của chúng ta là giúp học sinh phát triển các kỹ năng tư duy phản biện để ứng phó thông minh với công cụ này. Học sinh hiện nay đang chủ động tìm kiếm sự hướng dẫn; do đó, một trong những đóng góp ý nghĩa nhất của chúng ta là hỗ trợ họ hình thành năng lực hiểu biết về AI một cách có chủ đích và có ý thức.
AI tạo sinh có thể là một đối tác hữu ích trong lớp học.
AI tạo sinh có thể trở thành cộng sự hữu ích đối với những người biết cách đặt câu hỏi đúng và chỉnh sửa sai sót. Nó có thể hỗ trợ giảng dạy, cung cấp nguồn học liệu, rút ngắn thời gian chuẩn bị bài, và gợi ý các hình thức đánh giá học tập mới hoặc được nâng cao.
AI tạo sinh cũng mở ra vô số khả năng thiết kế bài tập mới giúp phát triển năng lực học tập quan trọng.
Ví dụ, học sinh có thể được giao nhiệm vụ so sánh bản tóm tắt một bài báo học thuật do AI tạo ra với văn bản gốc, để đánh giá những điểm AI làm đúng, những điểm sai, và liệu AI có nắm bắt được những đóng góp quan trọng nhất của bài viết hay không.
Những hoạt động như vậy giúp học sinh rèn luyện kỹ năng phân tích, đồng thời hiểu sâu hơn về điểm mạnh và điểm yếu của AI tạo sinh.
Chúng cũng thúc đẩy học sinh tương tác sâu hơn với tài liệu gốc, qua đó phát triển tư duy lịch sử và nâng cao năng lực hiểu biết về AI.
Sáng tạo trở nên quan trọng hơn bao giờ hết trong kỷ nguyên AI tạo sinh.
Một số hình thức đánh giá truyền thống, dù từng được xem là chuẩn mực, có thể dần biến mất.
Những bài tập như tóm tắt ngắn rất dễ bị AI sao chép.
Ngược lại, các hình thức đánh giá mang tính sáng tạo như bài luận tự do (unessay) hoặc các hoạt động nhập vai trong lớp theo mô hình “Tương tác với quá khứ” sẽ trở nên giá trị hơn bao giờ hết.
Đào tạo các nhà giáo Lịch sử tương lai đòi hỏi sự gắn kết rõ ràng và minh bạch với AI tạo sinh.
Những giáo viên tương lai từ bậc phổ thông đến giảng viên đại học – chính là học sinh của hôm nay. AI tạo sinh sẽ là một trong những vấn đề nghề nghiệp lớn nhất mà họ phải đối mặt. Do đó, các giáo viên Lịch sử hiện nay có trách nhiệm làm gương trong việc sử dụng AI một cách thích hợp, đồng thời trang bị cho thế hệ giáo viên tương lai những khung đạo đức và kỹ năng thực tiễn cần thiết cho nghề nghiệp của họ.
Điều quan trọng không phải là từ bỏ việc đào tạo sử học truyền thống, mà là kết hợp nó với các năng lực hiểu biết về AI. Những kỹ năng cốt lõi của ngành Lịch sử – nghiên cứu chuyên sâu, đánh giá nguồn tư liệu cẩn trọng, và đọc hiểu phản biện – vẫn là nền tảng. Thực tế, sự trỗi dậy của AI tạo sinh càng khiến những kỹ năng này trở nên cần thiết hơn.
Đồng thời, giáo viên tương lai phải thành thạo AI, nghĩa là hiểu cách AI được huấn luyện, nhận diện thiên kiến và hiện tượng “ảo giác” trong kết quả do AI tạo ra, biết sử dụng AI để hỗ trợ – chứ không thay thế – công việc tư duy phản biện, và biết cách hướng dẫn học sinh làm điều tương tự.
Việc đào tạo thế hệ nhà giáo Lịch sử kế tiếp đòi hỏi chúng ta phải giữ vững cốt lõi học thuật của ngành Lịch sử, đồng thời mở rộng bộ công cụ nghề nghiệp dành cho giáo viên trong tương lai.
Giáo viên Lịch sử dịch
Nguồn: Hiệp hội sử học Mỹ, Hướng dẫn sử dụng AI trong giáo dục Lịch sử