Năng lực phân tích tư liệu: phân loại tư liệu

Tư liệu là gì?

Tư liệu là thứ cung cấp thông tin về các sự kiện, nhân vật hoặc chủ đề lịch sử mà bạn đang nghiên cứu. Chúng có thể được viết và xuất bản (ví dụ: sách hoặc trang web) hoặc không tồn tại dưới dạng ngôn ngữ viết (ví dụ: ảnh hoặc đồ tạo tác).

Việc tìm hiểu lịch sử đòi hỏi bạn phải sử dụng các tư liệu. Điều này có thể chỉ đơn giản là tìm hiểu thông tin từ sách giáo khoa hoặc trang web, hoặc phải thực sự dựa vào các hiện vật trong quá khứ.

Có hai loại tư liệu

Có hai loại tư liệu: Tư liệu gốc và tài liệu lịch sử

Điểm khác biệt chính giữa tư liệu gốc và tài liệu lịch sử là thời điểm chúng được tạo ra. Để xác định một tư liệu là tư liệu gốc hay tài liệu lịch sử, bạn cần phải tìm hiểu về thời gian mà nó ra đời.

Tư liệu gốc

Tư liệu gốc được tạo ra tại thời điểm xảy ra sự kiện được nghiên cứu.

Những tư liệu này thường khó tìm, nhưng nó lại là bằng chứng hiệu quả và thuyết phục nhất để sử dụng trong việc tìm hiểu và đánh giá các nhân vật, sự kiện:

Tư liệu gốc bao gồm các loại sau:

Các loại tư liệu gốc	Ví dụ
Tư liệu viết	Sách, tạp chí, báo, các văn bản nhà nước, các bản báo cáo, quảng cáo, bản đồ, poster, văn bản luật, các tác phẩm văn học…
Tư liệu viết không được xuất bản	Tư cá nhân, hồi kí, văn bản mật, nhật ký, thiệp mời,…
Tư liệu hình ảnh	Ảnh, tranh, poster, tranh biếm họa, tranh cổ động
Hiện vật	Đồ đá, đồ gốm, các đồ dùng, công trình kiến trúc, các hiện vật còn lại,…

Tài liệu lịch sử

Tài liệu lịch sử ra đời sau khi sự kiện đã xảy ra. Khi là học sinh, bạn thường tiếp cận nhiều với các tài liệu lịch sử hơn là các tư liệu gốc.

Thông thường, các tài liệu lịch sử được tạo ra bởi các nhà sử học sẽ có độ tin cậy cao hơn.

Mặc dù các nhà sử học luôn hướng đến việc tạo ra các kết quả nghiên cứu đáng tin cậy và giảm bớt sự thiên vị hay định kiến nhưng khi đọc các bài viết của họ, bạn vẫn phải sử dụng khả năng phản biện và tư duy phê bán như cách bạn sử dụng tư liệu gốc.

Giống như các tư liệu gốc, các tài liệu lịch sử cũng có nhiều loại khác nhau:

Loại tài liệu lịch sử	Ví dụ
Sách	Sách lịch sử, giáo trình, sách chuyên khảo và các ấn phẩm khác
Tạp chí hoa học	Các tạp chí nghiên cứu về lịch sử, văn hóa, kiến trúc,…
Websites	Hầu hết các trang web xuất hiện trên tìm kiếm của Google đều không đạt chất lượng cho việc sử dụng trong các bài luận. Nếu bạn chọn sử dụng các trang web làm tài liệu lịch sử, cần đảm bảo rằng bạn sử dụng các trang web từ các cá nhân hoặc tổ chức đáng tin cậy (trường đại học, bảo tàng, cơ quan lưu trữ của chính phủ, v.v.).

 

Nguyễn Hữu Long

___________________________________________________________________________________

Bài viết này thuộc bản quyền của Dự án Giáo viên Lịch sử, việc sử dụng một phần hoặc toàn bộ bài viết phải được sự đồng ý chính thức của tác giả và có trích dẫn nguồn đầy đủ.