Làm thế nào để giúp học sinh tiếp cận với tư duy lịch sử

Tuần trước, trong bữa sáng, cậu con trai sáu tuổi của tôi tuyên bố dõng dạc với bố: “George Washington là một tổng thống tốt.”

“Tại sao con lại nói thế?” Tôi hỏi.

“Bởi vì ông ấy đã giải phóng chúng ta khỏi nước Anh”, con nói.

Tôi nói: “Một số người nghĩ ông ấy tốt, trong khi có nhiều người khác thì không cho rằng như vậy”.

“Cô giáo của con nói rằng Washington là người tốt”, cậu con trai ở độ tuổi mầm non của tôi trả lời.

Sau đó, tôi giải thích với con trai rằng suy nghĩ của con có thể là sự thiên vị. “George Washington là một chủ nô và một trong những lý do ông muốn thoát khỏi nước Anh là vì ông muốn giàu hơn nữa”, tôi nói với con.

Con trai tôi không bình luận gì và tiếp tục ăn bánh. Gia đình chúng tôi khá phản đối chế độ nô lệ, vì vậy tôi nghĩ con đang cân nhắc đến mâu thuẫn đó.

Tôi đã kiểm soát được sự bất bình của mình với giáo viên của con. Vì vậy tôi im lặng về những bất đồng về phương pháp sư phạm của mình với giáo viên của con trai.

Phương pháp giảng dạy cũ

Lớp của con trai tôi đã học về George Washington và Abraham Lincoln trong hơn hai tuần – và chủ đề này vẫn đang tiếp diễn. Các con cắt giấy hình khuôn mặt của Washington và dán những cục bông gòn làm tóc giả; các con thuộc lòng lời bài hát có nội dung “Lincoln giải phóng nô lệ”; các con đóng ghim những chiếc mũ giấy “giống như những chiếc mũ của những người yêu nước” và lắng nghe những câu chuyện về các trận chiến trong Chiến tranh Cách mạng.

Cách dạy của giáo viên về George Washington khiến tôi không hài lòng vì hai lý do:

Đầu tiên, đây không phải là cách dạy lịch sử tốt. Cách tiếp cận này là một sự tôn thờ anh hùng không phê phán, lịch sử được nhìn nhận như sự thật hiển nhiên, được nhồi nhét vào đầu đứa trẻ về sự tôn vinh không thể nghi ngờ đối với những người có quyền lực – đó là điều không thể chấp nhận được đối với con tôi hoặc bất kỳ đứa trẻ nào.

Thứ hai, tôi bị sốc vì sự thiếu hụt về nền tảng văn hóa và giao tiếp của giáo viên. Tôi không thể tưởng tượng được người ta sẽ nghĩ gì khi họ nhìn vào khuôn mặt của học sinh, chẳng hạn như khuôn mặt của các bạn cùng lớp của con trai tôi (một số người trong số họ là người Mỹ gốc Phi hoặc những người nhập cư gần đây), và tuyên bố, “George Washington đã giải phóng chúng ta khỏi nước Anh.” Ông ấy chắc chắn đã không giải phóng những người dân nhập cư vào thế kỷ XX, và ông ấy chắc chắn đã không giải phóng tổ tiên của chồng tôi, những người đã bị đưa đến đất nước này trong xiềng xích.

Sự cần thiết phải có các tiêu chuẩn trong giảng dạy

Trong các lớp học lịch sử ở California, bên cạnh các tiêu chuẩn về nội dung, còn có một bộ tiêu chuẩn để giảng dạy các kỹ năng phân tích lịch sử – bắt đầu từ mẫu giáo.

Nếu trường học muốn chuẩn bị cho học sinh một nền tảng để trở thành những công dân tham gia tích cực vào nền dân chủ thì chúng ta cần phải làm nhiều hơn là chỉ dạy các nội dung về lịch sử.

Điều đó có nghĩa là: Học sinh phải hiểu rằng lịch sử chỉ là một cách nhìn nhận về những gì đã xảy ra.

Điều này có nghĩa là học sinh nhận ra rằng “không có sự thật, chỉ có những câu chuyện”, như nhà thơ Simon Ortiz đã nói.

Học sinh cũng hiểu rằng lịch sử đã được viết ra là một câu chuyện do những người chiến thắng, những kẻ chinh phục, những người có quyền lực chỉ chiếm một bộ phận nhỏ trong dân số kể lại và đó là một câu chuyện thường được kể để biện minh cho quyền lực của chính họ.

Học sinh cần biết cách phân tích lịch sử và viết lại lịch sử.

Điều này có nghĩa là trẻ em học cách trở thành nhà sử học. Các em có thể phân tích các tư liệu gốc và phát triển cách diễn giải của riêng mình. Các em có thể xác định sự định kiến, thiên lệch trong cách diễn giải của người khác và xem xét cách đặc quyền và địa vị tác động đến cách ghi lại các sự kiện. Các em cũng tìm kiếm và lắng nghe những câu chuyện chưa được kể và các em thấy được giá trị của việc đưa những câu chuyện đó ra ánh sáng.

Học sinh biết cách viết nên lịch sử của chính mình.
Một học sinh mẫu giáo nên tìm hiểu về lịch sử gia đình mình trước khi tìm hiểu về George Washington. Trước tiên, em nên tìm hiểu về cách quá khứ ảnh hưởng đến hiện tại, về những người thân trong gia đình, và về những khó khăn và di sản của tổ tiên em. Có lẽ cách tiếp cận như vậy sẽ các em thích lịch sử hơn.

Học sinh thích học lịch sử và nhận ra giá trị của việc làm như vậy.

Điều này có nghĩa là học sinh hiểu rằng để chúng ta có thể cải thiện thế giới của mình, khắc phục những bất công và thậm chí có thể “giải cứu thế giới” của chúng ta, các em cần hiểu về quá khứ. Các em cần hiểu vì sao chúng ta lại nghĩ như cách chúng ta đang nghĩ và các em cần nhận ra sức mạnh của chính mình để có thể thay đổi hoàn cảnh. Lịch sử là chương trình giảng dạy lý tưởng để thực hiện điều đó, nhưng chỉ khi học sinh được tiếp cận với các nguồn tư liệu và được dạy các kĩ năng tư duy.

Phương pháp giảng dạy mới

Tôi không có vấn đề gì khi trẻ mầm non học về về George Washington, miễn là các con được dạy cách tư duy phản biện và xem xét nhiều góc nhìn, và miễn là chúng cũng học về những nhân vật lịch sử khác.

Đây là ý tôi muốn nói: Một giáo viên có thể giới thiệu nghiên cứu về các tổng thống Hoa Kỳ bằng cách đọc một cuốn sách tranh trình bày một góc nhìn khác về Washington, có thể được kể từ góc nhìn của một trong ba trăm nô lệ của ông ta. Giáo viên cũng có thể yêu cầu học sinh cân nhắc xem điều gì tạo nên một anh hùng hoặc điều gì khiến một người nào đó đáng được tôn trọng, yêu cầu chúng đánh giá hành động của Washington.

Ngay cả khi hướng dẫn những học sinh nhỏ tuổi nhất, chúng ta vẫn truyền đạt niềm tin và giá trị về con người. Tất cả giáo viên nên rõ ràng về niềm tin mà họ đang truyền đạt và nên đặt câu hỏi về tính phù hợp của chúng.

Sau đây là một số nguồn tài liệu để suy ngẫm về công việc giảng dạy lịch sử:

• Những người anh hung và những ngày kỉ niệm của Enid Lee.
• Những điều giả dối mà giáo viên đã dạy tôi: những sai lầm trong sách giáo khoa lịch sử Mỹ của James Loewen.
• Lịch sử nhân dân Mỹ của Howard Zinn.
• Các xuất bản của Rethinking Schools.

Triết lý của bạn về việc giảng dạy lịch sử là gì? Bạn nghĩ những tiêu chuẩn nào nên được thêm vào trong chương trình?

Tác giả: Elena Aguilar

Nguyễn Hữu Long dịch