(07) Review cuốn sách: Dạy về những sự thật lịch sử: làm thế nào để tránh được sự chuyên chế của SGK và giúp học sinh hứng thú với lịch sử của James W. Loewen

Cuốn Teaching What Really Happened của James W. Loewen là một tác phẩm quan trọng trong lĩnh vực dạy học Lịch sử, đặt ra câu hỏi cốt lõi về cách giảng dạy để học sinh thực sự hiểu và hứng thú với môn học. Tác giả phê phán sự phụ thuộc quá mức vào sách giáo khoa – vốn thường khô cứng, đơn điệu và mang tính áp đặt – và cho rằng chúng tạo ra “sự chuyên chế” làm mất đi tính tò mò và khả năng tư duy phản biện của học sinh.

Loewen khuyến khích giáo viên đổi mới phương pháp, biến học sinh thành “người làm sử” thay vì chỉ là người học thuộc sự kiện. Ông đề xuất việc khai thác nhiều nguồn tư liệu đa dạng, khuyến khích học sinh tranh luận, đặt câu hỏi, và phân tích sự kiện từ nhiều góc nhìn khác nhau.

Cuốn sách đặc biệt chú trọng đến các vấn đề lịch sử nhạy cảm như phân biệt chủng tộc, bất công xã hội và những mảng lịch sử thường bị che giấu hoặc giản lược. Thay vì né tránh, tác giả khuyến khích đưa chúng vào lớp học như cơ hội để học sinh phát triển ý thức công dân và khả năng đối thoại.

Điểm nổi bật của tác phẩm là giọng văn thẳng thắn, nhiều ví dụ thực tiễn, và hệ thống chiến lược dễ áp dụng trong lớp học. Đây không chỉ là lời phê bình đối với cách dạy học truyền thống, mà còn là một cẩm nang gợi mở để giáo viên truyền cảm hứng, khơi dậy niềm yêu thích và sự chủ động của học sinh với Lịch sử.

Tóm lại, Teaching What Really Happened vừa mang tính học thuật, vừa có giá trị thực tiễn cao, giúp giáo viên thoát khỏi lối mòn và tạo ra một lớp học lịch sử sinh động, phản biện và đầy sức sống.

NỘI DUNG

Lời tựa của bộ sách – James A. Banks
Lời cảm ơn
Giới thiệu: Lịch sử như một vũ khí
Một bài học từ Mississippi
Một bài học từ Vermont
Tại sao lịch sử quan trọng đối với học sinh
Tại sao lịch sử quan trọng đối với xã hội

Chương 1. Sự áp đặt của việc “bao phủ” kiến thức
Rừng, cây và cành nhỏ
Chọn lọc cây
Tư duy sâu
Liên hệ với hiện tại
Kỹ năng
Thuyết phục hiệu trưởng
Đối phó với lý do để dạy “theo cách truyền thống”
Bạn không đơn độc
Đưa học sinh cùng tham gia

Chương 2. Kỳ vọng sự xuất sắc
Đặc điểm chủng tộc và kinh tế – xã hội ảnh hưởng đến kỳ vọng của giáo viên
Nghiên cứu về kỳ vọng của giáo viên
Các bài kiểm tra “chuẩn hóa” ảnh hưởng đến kỳ vọng của giáo viên
Quy trình thống kê gây ra thiên lệch văn hóa trong các bài kiểm tra “chuẩn hóa”
Tầng lớp xã hội ảnh hưởng đến điểm số của các bài kiểm tra “chuẩn hóa”
Nội tại hóa kỳ vọng
Giáo viên và các bài kiểm tra “chuẩn hóa”
Giáo viên có thể tạo ra kỳ vọng riêng

Chương 3. Sử học
Câu chuyện của hai thời đại
Phong trào dân quyền, sự bất hòa nhận thức và sử học
Nghiên cứu về lịch sử sai lầm
Những cách khác để dạy sử học

Chương 4. Thực hành lịch sử
Thực hành lịch sử để phê phán lịch sử
Viết một bài nghiên cứu

Chương 5. Con người xuấn hiện từ khi nào và bằng cách nào?
Khóa học về các vấn đề khảo cổ học
Chủ nghĩa hiện tại (Presentism)
Tôn giáo ngày nay và lịch sử ngày hôm qua
Kết luận về chủ nghĩa hiện tại
Chủ nghĩa vị chủng theo thời gian (Chronological ethnocentrism)
Từ “nguyên thủy” đến “văn minh”
Cái giá của chủ nghĩa vị chủng theo thời gian

Chương 6. Vì sao châu Âu chiến thắng?
Những câu hỏi quan trọng
Nhìn ra thế giới
Giải thích sự hình thành văn minh
Làm cho trái đất trở nên tròn
Vì sao Columbus chiến thắng?
Cuộc trao đổi Colombia
Hệ quả tư tưởng của chiến thắng châu Âu
Sự lan tỏa và dung hợp văn hóa tiếp tục

Chương 7. Huyền thoại 24 đô la
Giải cấu trúc huyền thoại 24 đô la
Một câu chuyện chính xác hơn
Chức năng của ngụ ngôn
Phân biệt chủng tộc công khai?
Những yếu tố cần xem xét thêm

Chương 8. Dạy về chế độ nô lệ
Liên hệ với hiện tại
Tổ chức một “siêu” cuộc thảo luận
Chế độ nô lệ và phân biệt chủng tộc
Bốn vấn đề then chốt trong đời sống nô lệ
Những khó khăn bổ sung khi dạy về lịch sử nô lệ

Chương 9. Vì sao miền Nam ly khai?
Giáo viên bỏ phiếu
Dạy chống lại huyền thoại
Xem xét sách giáo khoa
Nguồn gốc của vấn đề

Chương 10. Thời kỳ tăm tối nhất (The Nadir)
Tính thời sự
Khởi đầu của thời kỳ Nadir
Bối cảnh lịch sử
Nguyên nhân sâu xa của Nadir trong quan hệ chủng tộc
Học sinh có thể tự khám phá Nadir
Trong thời kỳ Nadir, người da trắng trở thành “người da trắng”
Kết thúc thời kỳ Nadir
Hệ quả cho ngày nay

Kết từ: Thêm nhiều cách khác để dạy lịch sử
Chú thích
Mục lục tra cứu